Sprężone powietrze stało się dziś dominującym medium w przemyśle, ale każdy układ pneumatyczny jest inny, wymaga indywidualnego projektu i wykonania. Ta mnogość rozwiązań przełożyła się na potrzebę stworzenia uniwersalnych oznaczeń graficznych, „języka” inżynierów, wykonawców i techników. Powstały symbole pneumatyczne. Co najczęściej oznaczają?
Czym są i po co powstały symbole pneumatyczne?
Symbole pneumatyczne, nazywane również schematami, to oznaczenia graficzne elementów układów sprężonego powietrza takich jak siłowniki, urządzenia do sterowania kierunkiem przepływu czynnika roboczego i przygotowywania medium, stosowane w projektach, dokumentacji i na samych poszczególnych komponentach. Projektując układy pneumatyczne, symbole wykorzystuje się więc jako nośniki informacji dla wykonawców instalacji, montażystów oraz innych inżynierów.
Symbole pneumatyczne stosuje się przede wszystkim w projektach i na elementach czy urządzeniach lub ich tabliczkach znamionowych, aby ułatwić i oszczędzić czas na prawidłową identyfikację komponentów systemu. Takie oznaczenia zawierają wszelkie dokumentacje i „paszporty” maszyn, zwłaszcza rysunki techniczne obejmujące sterowanie pneumatyczne urządzeń, a także ich zastosowanie w procesie technologicznym. Pojawiają się również w katalogach wyrobów producentów sprzętu pneumatycznego.
O czym informują symbole elementów pneumatycznych?
Symbole pneumatyczne stanowią swoisty język, za pomocą którego – w uniwersalny, czytelny, prosty sposób – są pokazywane konkretne funkcje danego elementu układu sprężonego powietrza, jakie spełnia on w instalacji, oraz jego cechy, czyli np. typ, sposób działania i wskazania sposobu sterowania. Takie schematy zazwyczaj nie uwzględniają jednak szczegółów, takich jak rozmiary bądź parametry techniczne (np. ciśnienie robocze czy przepływ powietrza).
Większość symboli pneumatycznych jest wykorzystywana w dwóch wariantach – uproszczonym i szczegółowym. Pierwszy najczęściej spotykamy na rysunkach i projektach, a drugi na elementach pneumatycznych i w ich dokumentacji – poprzez rozbudowany system graficzny producent wskazuje budowę i działanie czy wytyczne do połączenia danego urządzenia lub części instalacji. Jeśli tylko nie ma potrzeby, aby przekazać szczegółowe informacje o specyfice danego elementu, stosuje się symbole uproszczone.
Symbole pneumatyczne dostarczają podstawowych, ale precyzyjnych informacji, np. wskazują, że dany przycisk jest wciskany i wyciągany i o dwóch kierunkach działania albo że sterowanie dwustopniowe odbywa się przy użyciu ciśnienia i elektromagnesu z wewnętrznym zasilaniem sterowania.
Czy symbole instalacji pneumatycznej są uniwersalne?
Symbole pneumatyczne są stosowane na podstawie norm, które wyznaczają schemat graficzny wszystkich elementów instalacji, w tym ISO 1219-2:2012 Fluid power systems and components — Graphical symbols and circuit diagrams — Part 2: Circuit diagrams czy PN-ISO 1219-2:1998. Napędy i sterowania hydrauliczne i pneumatyczne – Symbole graficzne i schematy układów – Schematy układów. Takie dokumenty wprowadzają ogólne, uniwersalne zasady tworzenia symboli, które powinny być zachowywane. Poszczególne oznaczenia mogą jednak nieco się różnić, co wynika najczęściej z potrzeby uwzględnienia modyfikacji w budowie, działaniu lub sterowaniu danego elementu wprowadzonej przez producenta.
Co oznaczają podstawowe symbole pneumatyczne?
Najpopularniejszych symboli pneumatycznych jest w użyciu kilkadziesiąt. Możemy je podzielić na kilka większych grup.
- Symbole elementów przygotowania medium. Swoje symbole graficzne mają sprężarka, osuszacze sprężonego powietrza, filtr ze spustem kondensatu, zawór redukcyjny, manometr, smarownica czy źródło ciśnienia, ale też i zespół przygotowania sprężonego powietrza (w ujęciu prostym i szczegółowym).
- Symbole elementów przeniesienia energii. Są to oznaczenia przewodów roboczych (linie ciągłe), przewodu sterowania (linie przerywane) czy połączeń i rozgałęzień, które zaznacza się kropkami i przecięciami linii. Swoje schematy mają także zbiornik sprężonego powietrza i tłumik hałasu.
- Oznaczenia aktuatorów pneumatycznych. W tej kategorii znajdują się jedne z najczęściej wykorzystywanych symboli – są to oznaczenia pokazujące siłownik jednostronnego działania oraz siłownik pneumatyczny dwustronnego działania (z dwustronnym tłoczyskiem, jednostronnym tłoczyskiem, o ruchu obrotowym wahadłowym) i silnik pneumatyczny.
- Symbole graficzne zaworów. Zawór sterujący przepływem powietrza bądź jego natężeniem i ciśnieniem oraz zawór rozdzielający mają własne oznaczenia różniące się szczegółami. Na schemacie wykorzystuje się liczbę dróg, kierunek przepływu powietrza oraz połączenia między przyłączami i sposób sterowania.
- Symbole przewodów i łączników. Schematy graficzne stosuje się zarówno na oznaczenie sposobów połączeń i skrzyżowań przewodów, jak i na wskazanie poszczególnych części (jak np. odpowietrznik, szybkozłączka bez mechanicznie otwieranych zaworów zwrotnych bądź z mechanicznie otwieranymi zaworami zwrotnymi czy łącznik kątowy).
- Symbole sposobów sterowania. Są to oznaczenia części takich jak wał czy tłoczysko, przycisk, dźwignia, pedał, popychacz, rolka, elektryczny element lub silnik i metod (np. sterowanie pośrednie z wykorzystaniem wzrostu ciśnienia pneumatycznego, sterowanie bezpośrednie, ale także precyzyjnych danych jak zewnętrzne zasilanie sterowania, wewnętrzne zasilanie sterowania itp.).
Wytyczne do wykonywania oraz odczytywania oznaczeń pneumatycznych znajdują się we wspomnianych normach, a zbiory wszystkich symboli z objaśnieniami są dostępne w formie tabelek w materiałach udostępnianych przez szkoły i uczelnie techniczne czy internetowe bazy wiedzy.
FAQ:
- Czym są symbole pneumatyczne?
Symbole pneumatyczne to graficzne oznaczenia poszczególnych elementów układów sprężonego powietrza, takich jak urządzenia do przygotowania medium, przewody i połączenia, systemy i sposoby sterowania (np. dwustopniowe sterowanie) czy zawory.
- Co oznaczają symbole elementów pneumatycznych?
Symbole pneumatyczne oznaczają poszczególne elementy instalacji, ich budowę oraz sposób działania czy funkcje. Dostarczają też najważniejszych danych, np. oznaczenie siłownik pneumatyczny „tandem” uwzględnia fakt, że jest to siłownik dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka.
- Gdzie stosuje się symbole pneumatyczne?
Oznaczenia pneumatyczne stosuje się na urządzeniach i elementach instalacji, a także w projektach układów i dokumentacji technicznej. Nierzadko zawierają je także same katalogi firm oferujących produkty dla branży pneumatycznej.